Alarm nga SHBA për Shqipërinë: Korrupsion, pastrim parash dhe grabitje pronash me ndihmën e gjykatave

Qeveria e kryeministrit Rama vijon të marrë shuplaka nga SHBA. Departamenti Amerikan i Shtetit ka publikuar raportin e vitit 2025 për klimën e investimeve dhe korrupsioni me pastrimin e parave shihen si problematikat më të mëdha.

Sipas raportit, paraja informale, kryesisht nga trafiku i drogës ka prishur balancat në treg.

Problemet që rendit DASH janë: korrupsioni në sektorin publik, gjyqësorin dhe prokurimet publike; konkurrencë e padrejtë dhe e shtrembëruar; një ekonomi e madhe informale; pastrim parash; ndryshime të shpeshta në legjislacionin fiskal; të drejtat pronësore dhe zbatim i dobët i kontratave.

“Emigrimi i fuqisë punëtore të re dhe të kualifikuar ka krijuar mungesa të fuqisë punëtore që ndikojnë në perspektivat e investimeve. Komuniteti i biznesit raporton se fluksi i madh i të ardhurave të paligjshme nga trafiku i drogës, kontrabanda, evazioni fiskal dhe korrupsioni shtrembëron konkurrencën në treg. Investitorët raportojnë se mund të jenë objektiva të zhvatjes nga administrata publike, media dhe grupet kriminale”, thuhet në raport.

Më tej problem shihet korrupsioni. Edhe pse Rama pretendon të godasë korrupsionin me tenderët përmes Diellës, për DASH, ky sektor është ndër më problematikët.
“Raportet për korrupsion në prokurimin qeveritar janë të zakonshme, me investitorët që raportojnë shpesh raste të korrupsionit qeveritar që vonojnë dhe pengojnë investimet në Shqipëri. Përdorimi i vazhdueshëm i kontratave të partneritetit publik-privat (PPP) ka zvogëluar mundësitë për konkurrencë, përfshirë edhe nga investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analiza e dobët dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme. Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje tregtare të diskutueshme me subjekte publike dhe private, përfshirë disa që kanë shkuar në arbitrazh ndërkombëtar”, thuhet më tej.

Në raport theksohet se të drejtat e pronës vazhdojnë të jenë një sfidë në Shqipëri, sepse është e vështirë të merret një titull i qartë pronësie. Sipas tij, ka pasur raste të individëve që dyshohet se kanë manipuluar sistemin gjyqësor për të marrë tituj të paligjshëm pronësie mbi tokën. Titujt e pronësisë që mbivendosen janë të përhapur.

Investimet e huaja direkte nga Shtetet e Bashkuara përbëjnë një pjesë të vogël, por në rritje. Në fund të vitit 2024, investimet e huaja direkte në stokun e Shteteve të Bashkuara në Shqipëri, sipas Bankës së Shqipërisë, arritën në 382 milionë dollarë, nga 300 milionë dollarë në fund të vitit 2023 (të dhëna të qeverisë shqiptare).

Shqipëria ka potencial të gjerë ekonomik, një kuadër të shëndoshë ligjor dhe ka përparuar në kufizimin e korrupsionit të vogël duke dixhitalizuar shërbimet publike si për qytetarët ashtu edhe për bizneset. Rezultati i Shqipërisë në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International u përmirësua nga 37 në 42 nga 100 në vitin 2024. Megjithatë, investitorët e huaj vazhdojnë ta perceptojnë Shqipërinë si një vend të vështirë për të bërë biznes. Ata përmendin sfidat e vazhdueshme për investimet dhe biznesin në Shqipëri për shkak të:

-korrupsioni në sektorin publik, gjyqësorin dhe prokurimet publike;
-konkurrencë e padrejtë dhe e shtrembëruar,
-një ekonomi e madhe informale,
-pastrim parash;
-ndryshime të shpeshta në legjislacionin fiskal;
-të drejtat pronësore; dhe
-zbatim i dobët i kontratave.

Emigrimi i fuqisë punëtore të re dhe të kualifikuar ka krijuar mungesa të fuqisë punëtore që ndikojnë në perspektivat e investimeve. Komuniteti i biznesit raporton se fluksi i madh i të ardhurave të paligjshme nga trafiku i drogës, kontrabanda, evazioni fiskal dhe korrupsioni shtrembëron konkurrencën në treg. Investitorët raportojnë se mund të jenë objektiva të zhvatjes nga administrata publike, media dhe grupet kriminale.

Raportet për korrupsion në prokurimin qeveritar janë të zakonshme, me investitorët që raportojnë shpesh raste të korrupsionit qeveritar që vonojnë dhe pengojnë investimet në Shqipëri. Përdorimi i vazhdueshëm i kontratave të partneritetit publik-privat (PPP) ka zvogëluar mundësitë për konkurrencë, përfshirë edhe nga investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analiza e dobët dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme. Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje tregtare të diskutueshme me subjekte publike dhe private, përfshirë disa që kanë shkuar në arbitrazh ndërkombëtar.

Të drejtat e pronës vazhdojnë të jenë një sfidë në Shqipëri, sepse është e vështirë të merret një titull i qartë pronësie. Ka pasur raste të individëve që dyshohet se kanë manipuluar sistemin gjyqësor për të marrë tituj të paligjshëm pronësie mbi tokën. Titujt e pronësisë që mbivendosen janë të përhapur. Procesi i kompensimit për tokën e konfiskuar nga ish-regjimi komunist vazhdon të jetë i vështirë, joefikas dhe i pamjaftueshëm. Qeveria ka deklaruar qëllimin e saj për të adresuar këtë problem, por progresi ka qenë i kufizuar.

Për të adresuar korrupsionin sistemik, Shqipëria miratoi ndryshime të gjera kushtetuese për të reformuar sistemin gjyqësor të vendit dhe për të përmirësuar sundimin e ligjit në vitin 2016. Shqipëria ka organe funksionale dhe të pavarura kundër korrupsionit, duke përfshirë Zyrën e Prokurorisë Speciale (ZPS) dhe Byronë Kombëtare të Hetimit (NBI), të cilat janë pjesë e Strukturës Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK). Reforma gjyqësore mbështetet fuqimisht nga Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja, dhe zbatimi është duke vazhduar, me shpresën se suksesi i saj përfundimisht do të përmirësojë klimën e investimeve në vend.

Zbatimi i reformës gjyqësore që filloi në vitin 2016 përfshinte verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Më shumë se gjysma e gjyqtarëve dhe prokurorëve që iu nënshtruan verifikimit janë shkarkuar nga puna për pasuri të pashpjegueshme ose lidhje me krimin e organizuar, ose kanë dhënë dorëheqjen për të shmangur verifikimin. Si pjesë e procesit të anëtarësimit në BE, BE pret që Shqipëria të intensifikojë hetimet e rasteve të profilit të lartë, të krijojë një historik të padive për raste të korrupsionit të nivelit të lartë dhe pastrimit të parave, dhe të hetojë gjyqtarët dhe prokurorët, verifikimi i të cilëve zbuloi sjellje të mundshme kriminale. Komuniteti i biznesit vlerëson progresin e reformës në drejtësi në luftën kundër korrupsionit dhe në dhënien fund të pandëshkueshmërisë, por shpreh shqetësime se vendet e lira të krijuara në gjyqësor kanë ngadalësuar gjykimin e çështjeve, duke krijuar një numër të madh çështjesh të prapambetura në gjykata, veçanërisht në Gjykatën e Apelit dhe Gjykatën Administrative të Apelit.

Investitorët në Shqipëri kanë të drejtë për mbrojtje gjyqësore të të drejtave ligjore që lidhen me investimet e tyre. Investitorët e huaj kanë të drejtë të paraqesin mosmarrëveshjet në një gjykatë shqiptare. Përveç kësaj, palët në një mosmarrëveshje mund të bien dakord për arbitrazh. Shumë investitorë të huaj ankohen se korrupsioni gjyqësor dhe procedurat joefikase gjyqësore dëmtojnë mbrojtjen gjyqësore në Shqipëri dhe kërkojnë arbitrazh ndërkombëtar për të zgjidhur mosmarrëveshjet. Mund të jetë e dobishme për investitorët amerikanë të marrin në konsideratë përfshirjen e klauzolave ??detyruese të arbitrazhit ndërkombëtar në çdo marrëveshje me homologët shqiptarë.

Emigrimi i fuqisë punëtore të re dhe të kualifikuar ka krijuar mungesa të fuqisë punëtore që ndikojnë në perspektivat e investimeve. Komuniteti i biznesit raporton se fluksi i madh i të ardhurave të paligjshme nga trafiku i drogës, kontrabanda, evazioni fiskal dhe korrupsioni shtrembëron konkurrencën në treg. Investitorët raportojnë se mund të jenë objektiva të zhvatjes nga administrata publike, media dhe grupet kriminale.

Raportet për korrupsion në prokurimin qeveritar janë të zakonshme, me investitorët që raportojnë shpesh raste të korrupsionit qeveritar që vonojnë dhe pengojnë investimet në Shqipëri. Përdorimi i vazhdueshëm i kontratave të partneritetit publik-privat (PPP) ka zvogëluar mundësitë për konkurrencë, përfshirë edhe nga investitorët e huaj, në infrastrukturë dhe sektorë të tjerë. Analiza e dobët dhe mungesa e ekspertizës teknike në hartimin dhe monitorimin e kontratave PPP janë shqetësime të vazhdueshme. Disa investitorë amerikanë janë përballur me mosmarrëveshje tregtare të diskutueshme me subjekte publike dhe private, përfshirë disa që kanë shkuar në arbitrazh ndërkombëtar.

Të drejtat e pronës vazhdojnë të jenë një sfidë në Shqipëri, sepse është e vështirë të merret një titull i qartë pronësie. Ka pasur raste të individëve që dyshohet se kanë manipuluar sistemin gjyqësor për të marrë tituj të paligjshëm pronësie mbi tokën. Titujt e pronësisë që mbivendosen janë të përhapur. Procesi i kompensimit për tokën e konfiskuar nga ish-regjimi komunist vazhdon të jetë i vështirë, joefikas dhe i pamjaftueshëm. Qeveria ka deklaruar qëllimin e saj për të adresuar këtë problem, por progresi ka qenë i kufizuar.

Për të adresuar korrupsionin sistemik, Shqipëria miratoi ndryshime të gjera kushtetuese për të reformuar sistemin gjyqësor të vendit dhe për të përmirësuar sundimin e ligjit në vitin 2016. Shqipëria ka organe funksionale dhe të pavarura kundër korrupsionit, duke përfshirë Zyrën e Prokurorisë Speciale (ZPS) dhe Byronë Kombëtare të Hetimit (NBI), të cilat janë pjesë e Strukturës Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK). Reforma gjyqësore mbështetet fuqimisht nga Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja, dhe zbatimi është duke vazhduar, me shpresën se suksesi i saj përfundimisht do të përmirësojë klimën e investimeve në vend.

Zbatimi i reformës gjyqësore që filloi në vitin 2016 përfshinte verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Më shumë se gjysma e gjyqtarëve dhe prokurorëve që iu nënshtruan verifikimit janë shkarkuar nga puna për pasuri të pashpjegueshme ose lidhje me krimin e organizuar, ose kanë dhënë dorëheqjen për të shmangur verifikimin. Si pjesë e procesit të anëtarësimit në BE, BE pret që Shqipëria të intensifikojë hetimet e rasteve të profilit të lartë, të krijojë një historik të padive për raste të korrupsionit të nivelit të lartë dhe pastrimit të parave, dhe të hetojë gjyqtarët dhe prokurorët, verifikimi i të cilëve zbuloi sjellje të mundshme kriminale. Komuniteti i biznesit vlerëson progresin e reformës në drejtësi në luftën kundër korrupsionit dhe në dhënien fund të pandëshkueshmërisë, por shpreh shqetësime se vendet e lira të krijuara në gjyqësor kanë ngadalësuar gjykimin e çështjeve, duke krijuar një numër të madh çështjesh të prapambetura në gjykata, veçanërisht në Gjykatën e Apelit dhe Gjykatën Administrative të Apelit,