Një strategji e lashtë e bazuar në idenë për t’i bërë kundërshtarët të besojnë se një lider është i gatshëm për gjithçka, vetëm që t’i frikësojë dhe të fitojë pa pasur nevojë të luftojë.

Alessandra Muglia – Corriere della Sera

Qoftë një armëpushim i përkohshëm apo fillimi i një paqeje të vërtetë, është ende herët për ta thënë. Por një gjë është e sigurt: Donald Trump ka arritur aty ku presidentë të tjerë kanë dështuar, në planin e tij për paqen në Gaza tashmë janë vendosur firmat e liderëve të Hamasit dhe Izraelit. Një pikë kthese në krizë ishte ndryshimi i qëndrimit ndaj Benjamin Netanyahut: pas sulmit ndaj liderëve të Hamasit në Katar, Trump hoqi dorë nga tonet e buta dhe tolerante ndaj aleatit të vjetër dhe e detyroi mikun e tij Bibi (shkurt për Benjamin Netanyahu), edhe pse me hezitim, të telefononte kryeministrin e Dohas për të kërkuar falje.

Një presion, siç ndoshta asnjë president amerikan nuk kishte guxuar më parë ta bënte ndaj Izraelit. Trump e ka arritur këtë duke përdorur “Teorinë e të Çmendurit”, atë që thotë se të gjithë i thonë po nga frika se çfarë mund t’u ndodhë nëse i thonë jo.

Ky term, i përdorur për herë të parë gjashtëdhjetë vjet më parë nga presidenti Richard Nixon, përshkruan një strategji politike dhe diplomatike që synon t’i bëjë bashkëbiseduesit të besojnë se lideri është i paparashikueshëm, madje irracional, i gatshëm për gjithçka, për t’i frikësuar dhe detyruar të dorëzohen pa përdorur forcën. Nixon e bëri “Teorinë e të Çmendurit” një nga parimet themelore të politikës së tij të jashtme, pikërisht në vitet kur SHBA-të ishin përfshirë në frontin e përgjakshëm të Vietnamit, në kulmin e Luftës së Ftohtë. I zhgënjyer nga mungesa e rezultateve të shpejta në terren, në vitin 1968 Nixon vendosi të ndryshojë rregullat e lojës. Strategjia e tij parashikonte frikësimin e armikut komunist duke e bërë të besonte se mund të sulmohej në mënyrë të pakontrolluar. “Në një moment Nixon i tha sekretarit të tij të Shtetit, Henry Kissinger: ‘Duhet t’u thuash negociatorëve vietnamezë se Nixon është i çmendur dhe nuk dihet çfarë do të bëjë, prandaj më mirë gjeni një marrëveshje para se situata të dalë jashtë kontrollit’”, ka treguar Michael Desch, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin Notre Dame.

T’i bësh kundërshtarët të besojnë se mund të shkaktosh ferrin kundër tyre, dhe të fitosh pa luftuar, është një lojë me rrezik të lartë, e artikuluar që në shekullin XVI nga Niccolò Machiavelli. Politologu nga Firence, në veprën e tij “Princi” (1513), teorizonte se një sovran mund të përfitojë duke simuluar çmendurinë për të hutuar dhe frikësuar armiqtë.

Që nga ajo kohë, shumë liderë kanë adoptuar “teorinë e të çmendurit”, duke u paraqitur si të paparashikueshëm dhe të gatshëm për vendime drastike për të dekurajuar kundërshtarët pa përdorur armët: nga Vladimir Putin, që prej kohësh kërcënon Perëndimin me armët bërthamore për të shmangur përfshirjen e aktorëve të tretë në mbështetje të Kievit, deri te Kim Jong-un, shpesh i portretizuar si një i çmendur ekscentrik i aftë për gjithçka. Por qëndrimi i tij agresiv dhe luftarak, i fotografuar pranë raketave apo hartës së sulmit bërthamor ndaj SHBA-ve mund të jetë thjesht një formë e pastër e frikësimit.