Zyra e prokurorit publik të Italisë ka hapur një hetim mbi pretendimet se italianët udhëtuan në “safari snajperësh” (Sniper Safari) në Sarajevë për të qëlluar qytetarët gjatë rrethimit të Ushtrisë serbe të Bosnjës në qytet, ku u vranë më shumë se 11 mijë njerëz midis viteve 1992 dhe 1996.

“Safari” i dyshuar – një referencë groteske për ekspeditat për të gjuajtur ose vëzhguar kafshë të egra – u zhvillua ndërsa forcat serbe të Bosnjës rrethuan qytetin në atë që u bë rrethimi më i gjatë i një qyteti në historinë moderne evropiane.

Hetimi i Milanos, i kryesuar nga prokurori Alessandro Gobbis, u nis pasi gazetari dhe romancieri Ezio Gavazzeni, në bashkëpunim me avokatët Nicola Brigida dhe ish-gjyqtarin Guido Salvini, ngritën një padi ligjore për “vrasje të rënduar nga mizoria dhe motivet e neveritshme” kundër grupeve të dyshuara të italianëve që udhëtuan në Sarajevë për t’u bashkuar me udhëtimet.

Sipas mediave italiane, hetuesit shpresojnë të gjurmojnë njerëzit që morën pjesë në “safari-t” e dyshuara, përveç pesë burrave që tashmë janë identifikuar në padinë e Gacazzeni-t.

Gavazzeni, i cili ia ka dorëzuar të gjitha provat e tij prokurorëve, i tha të martën gazetës italiane La Repubblica se padia e tij “zbulon një pjesë të shoqërisë që fsheh të vërtetën e saj nën qilim”.

“Sepse po flasim për njerëz të pasur me reputacion, sipërmarrës, të cilët gjatë rrethimit të Sarajevës paguanin për të qenë në gjendje të vrisnin civilë të pambrojtur”, shtoi ai.

Si funksiononin safarit e snajperëve?

Midis viteve 1992 dhe 1996, qytetarët italianë dhe të tjerë që ishin kryesisht entuziastë të armëve mblidheshin në Trieste, Italinë veriperëndimore, në kufirin me ish-Jugosllavinë të premteve për një fundjavë “gjuetie”. Mbetet e paqartë se kush i organizoi udhëtimet që grupet e dyshuara të bënin.

Pjesëmarrësit thuhet se do të transportoheshin me aeroplan nga linja ajrore jugosllave/serbe Aviogenex në kodrat përreth Sarajevës, ku do të paguanin milicitë serbo-boshnjake besnike ndaj Presidentit Radovan Karaxhiç, i cili më vonë u dënua për gjenocid dhe krime kundër njerëzimit nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë në vitin 2016 dhe u dënua me burgim të përjetshëm pas një apeli në vitin 2019, për të qëlluar mbi qytetarët.

Sipas La Repubblica, këta “turistë” paguan deri në 100 mijë euro, të përshtatura për normat aktuale të inflacionit dhe ndryshimin e monedhës, pasi euro nuk u prezantua deri në vitin 1999, për t’u bashkuar me udhëtimet në Sarajevë për të kryer vrasjet.

Gavazzeni pretendon se pjesëmarrësve do t’u jepej një listë çmimesh për llojin e vrasjes që të huajt do të paguanin për atë që donin të shënjestronin, me fëmijët që kushtonin më shumë, pastaj burrat, gratë dhe të moshuarit, të cilët mund të vriteshin falas.

“[Një pjesëmarrës] u largua nga Trieste për ‘safari’. Dhe pastaj u kthye dhe vazhdoi jetën e tij si zakonisht, i respektueshëm në sytë e të gjithëve”, tha Gavazzeni.

“Njerëz me pasion për armët, për t’u kënaqur, që preferojnë të shkojnë në shtrat me një pushkë, me para në dispozicion dhe kontaktet e duhura të ndërmjetësve midis Italisë dhe Serbisë. Është indiferenca e së keqes: të bëhesh Zot dhe të mbetesh i pandëshkuar”, shtoi ai.

Dosja prej 17 faqesh e Gavazzeni përfshin dëshminë e Edin Subasic, një oficer i inteligjencës ushtarake boshnjake, i cili pretendon se ai dhe disa kolegë të tij informuan agjencinë e inteligjencës ushtarake italiane, Sismi, për raportet e italianëve që do të fluturonin nga Trieste në Sarajevë për të marrë pjesë në fillim të vitit 1994. Në dëshminë e tij, ai deklaroi se shërbimi italian i inteligjencës i tha se i kishte “ndaluar” udhëtimet disa muaj më vonë.

Raporti i Sismi tha se kishte zbuluar pikat e nisjes në Trieste dhe kishte ndërprerë operacionin.

Një dëshmitar tjetër i cituar në dosje i dha Gavazzeni-t detaje për tre burra që tani po hetohen, të cilët vijnë nga Torino, Milano dhe Trieste. Sipas një raporti të Sismi-t, të cituar në padi, burri nga Milano që mori pjesë në të shtënat në vitin 1993 ishte pronar i një klinike private të kirurgjisë plastike.

Ish-kryetarja e bashkisë së Sarajevës, Benjamina Kariç, gjithashtu i dërgoi një dosje çështjeje Zyrës së Prokurorit të Milanos mbi këta “të huaj të pasur të përfshirë në aktivitete çnjerëzore”, raportoi agjencia italiane e lajmeve, ANSA.

Kush e dinte për këto “safari”?

Serbia ka mohuar çdo përfshirje në vrasje, por hetuesit besojnë se shërbimet serbe të inteligjencës ishin në dijeni të udhëtimeve turistike.

Sipas dëshmisë së Subasic, oficerit të inteligjencës ushtarake boshnjake, i cili pritet të jetë një nga personat e parë të thirrur nga zyra e prokurorit, mënyra se si u organizuan udhëtimet me kompaninë ajrore tregonte se Shërbimi i Sigurisë Shtetërore Serbe ishte “pas gjithë kësaj”, raportoi ANSA.

Ndërsa Sismi u informua për udhëtimin e parë, zyrtari i tha La Repubblica-s se kjo nuk u diskutua më kurrë midis agjencive të spiunazhit boshnjak dhe italian.

Konsulli boshnjak në Milano, Dag Dumrukcic, i tha La Repubblica-s të martën se qeveria e tij po punonte në “bashkëpunim të plotë në hetim”.

“Ne jemi të etur të zbulojmë të vërtetën e një çështjeje kaq mizore dhe të sqarojmë hesapet me të kaluarën. Kam disa informacione që do t’ua kaloj hetuesve”, shtoi Dumruckic.

Hetimet aktuale të autoriteteve italiane ndaj turistëve snajperë në Luftën e Bosnjës mund të çojnë në gjyqet e para kundër qytetarëve evropianë të përfshirë në krime lufte jashtë hierarkive formale ushtarake, por me mbështetjen ose dijeninë e një pale ndërluftuese – në këtë rast të forcave serbe të Bosnjës.